خبرنگار فریبا سامانی . به گزارش دیار عالمان ، نقش زنان در دوره پیامبر اسلام (ص) بسیار فعال، متنوع و پیشروتر از بسیاری از فرهنگ‌های هم‌دوره خود بود. برخلاف تصورات رایج، زنان در صدر اسلام نه‌تنها منزوی نبودند، بلکه در عرصه‌های اجتماعی، اقتصادی، علمی و حتی سیاسی حضور داشتند.
در ادامه به مهم‌ترین نقش‌های آنان اشاره می‌کنم:
۱. مشارکت در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی
بیعت با پیامبر:
زنان مانند مردان با پیامبر بیعت کردند (سوره ممتحنه/۱۲) و این نشانه مشارکت سیاسی آن‌ها بود.
شورا و مشورت:
پیامبر با همسرانش مشورت می‌کرد؛ مانند ماجرای صلح حدیبیه که ام‌سلمه به پیامبر راه‌حل مهمی پیشنهاد داد.
۲. حضور در عرصه‌های اقتصادی
خدیجه (س) همسر نخست پیامبر، تاجر بزرگ و مستقل بود که پیامبر را برای تجارت استخدام کرد.
زنان در بازار مدینه کسب‌وکار داشتند و پیامبر آن‌ها را از فعالیت اقتصادی نهی نکرد.
۳. نقش در علم و آموزش
زنان برای یادگیری قرآن و حدیث، جلسات ویژه با پیامبر داشتند.
پیامبر گاه زمان خاصی برای آموزش زنان در نظر می‌گرفت (روایات صحیح در این باره هست).
۴. شرکت در جنگ و دفاع
ام‌ّ‌عطیه، نسیبه بنت کعب، رُبَیِّع بنت معوذ و دیگر زنان در جنگ‌های بدر، احد، خندق و خیبر شرکت کردند.
وظایف آنان شامل آب‌رسانی، مداوای مجروحان، گاهی دفاع مسلحانه و حتی شرکت در مبارزه مستقیم بود.
۵. نقش در خانواده و تربیت نسل مؤمن
حضرت فاطمه زهرا (س) نماد الگوی زن مسلمان، همسر و مادر، با نقش اجتماعی مؤثر و جایگاه معنوی خاص.
زنان تربیت‌کنندگان نسل اول مؤمنان بودند؛ بسیاری از صحابه و تابعین زیر نظر مادرانشان تعلیم یافتند.
پس اگر بخواهیم نگاهی به جایگاه زن در اسلام داشته باشیم میبینیم در دوره پیامبر، اسللام درهای حضور اجتماعی، علمی و اقتصادی را به روی زنان باز کرد. پیامبر نه‌تنها زنان را منزوی نکرد، بلکه آن‌ها را به مشارکت در جامعه و رشد معنوی تشویق کرد.
حضور اجتماعی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)
یکی از ابعاد مهم و تأثیرگذار شخصیت ایشان در تاریخ اسلام است. برخلاف برخی تصورات محدودکننده، حضرت زهرا نه‌تنها در خانه و خانواده نقش محوری داشت، بلکه در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز حضور فعالی از خود نشان داد. در ادامه، چند نمونه برجسته از حضور اجتماعی ایشان را بیان می‌کنم:
1. مبارزه سیاسی پس از رحلت پیامبر (ص):
حضرت زهرا (س) پس از وفات پیامبر اکرم (ص)، در دفاع از حق امامت امام علی (ع) نقش مهمی ایفا کرد. خطبه فدکیه که در مسجد پیامبر ایراد کردند، نمونه‌ای از فعالیت سیاسی و روشنگری ایشان است. این خطبه هم نقدی بر غصب خلافت است و هم بیانی از مبانی حکومت اسلامی.
2. مطالبه حق فدک:
مطالبه فدک، تنها مطالبه مالی نبود، بلکه اقدامی اجتماعی-سیاسی برای اعتراض به انحراف از مسیر اصلی اسلام و بی‌عدالتی بود. ایشان با استدلال‌های قرآنی و کلامی، تلاش کردند جامعه را نسبت به وقایع پس از پیامبر آگاه کنند.
3. نقش در تربیت نسل آینده اسلام:
حضرت زهرا با تربیت فرزندان برجسته‌ای مانند امام حسن، امام حسین و حضرت زینب (علیهم‌السلام)، تأثیری بلندمدت در تاریخ اسلام گذاشت. این تربیت خود نوعی فعالیت اجتماعی و تمدنی است.
4. حمایت و همراهی با ولایت:
در شرایطی که بسیاری از خواص سکوت کرده بودند، حضرت زهرا با حضور مستقیم در میان مردم، سخن گفتن با مهاجرین و انصار، و دفاع از حق امام علی (ع)، به دفاع از اصل ولایت پرداخت.
فریبا سامانی
