ملاصدرای شیرازی جامع برهان و کشف و شهود است

به گزارش دیار عالمان دکتر محمدرضا خالصی که به مناسبت روز ملاصدرا در مرکز شیرازشناسی، مقاله‌ای پژوهشی را پیرامون آثار و اندیشه‌های ملاصدرای شیرازی، در قالب سخنرانی ارائه می‌کرد، گفت: ملاصدرا با مطالعه و تسلط بر منابع و مآخذِ مهمِ عرفانی و پذیرش و پردازشِ بسیاری از نظرات و آراء عرفا وحُکمای الهی توانست تلفیقی منطقی و معقول و مبتکرانه در یک نظامِ جامعِ فکری ارائه دهد .
خالصی ادامه داد: او با تَبَحُّر و تسلطی که بر مباحثِ عقلِ نظری و حکمتِ نظری یافته ، واردِ مباحثِ عرفانی شده و آن ها را به هم مرتبط ساخته و از طرفی آنچه به مدد کشف و شهود برایش حاصل شده را مُبَرهَن و مُستَدل کرده است .
ملاصدرا در چند جای اسفار تصریح می‌کند که حقایقِ عرفانی را بُرهانی کرده است از آن جمله در آخِر فصلِ یازدهم موقفِ الهیات، به همین دلیل گفته‌اند که در جهانِ اسلام، منحصراً ملاصدرا جامعِ برُهان و کشف و شهود است.
او گفت: از آثارِ ملاصدرا پیداست، بیشترِ کتاب‌های عرفانی که به دو زبانِ تازی و پارسی نوشته شده را مطالعه کرده و از آراء صوفیانِ نامدار پیشین اطلاعِ کاملی داشته است.
این پژوهشگر حوزه فلسفه، با بیان اینکه ملاصدرا در آثار خود به آرای صوفیان و عارفان استناد جُسته و از سخنان و نظرات و اندیشه‌های آنان فراوان بهره بُرده است، گفت: اگر آنچه او از قولِ شیخِ اکبر محی‌الدین بن عربی و شیخ شهید شهاب الدین سُهروردی، نقل و بیان کرده از آثارش استخراج شود، بی‌شک هریک کتابی پُر بَرگ و بار خواهد شد.
خالصی در بخشی از سخنان خود خاطرنشان کرد: صدرالمتألهین شیرازی در آثارِ خود هرجا فرصتی یافته و مناسبتی دیده از عرفان و معرفت شهودی و ترجیح آن بر دیگر علوم سخن به میان آورده است .مثلاً در مشاعر، آن جا که دربارة یکی از اساسی‌ترین و غامض ترین مسائلِ حِکمی و عرفانی یعنی شُمول و سَرَیان حقیقتِ وجود سخن می‌گوید، معرفت و شناختِ آن را مخصوصِ عارفانِ راسخ می داند.
این استاد دانشگاه گفت: شاید همین مسائل است که کسانی چون سید حسین نصر، هانری کربَن و جیمز وینستون موریس را بر آن داشته تا ملاصدرا را اساساً متفکری باطنی با تمایلاتِ شدیدِ عرفانی بدانند و حکمت متعالیة او را به Transcendent Theosophy  برگردانند که از فَحوای آن بوی عرفان به مشام می رسد .