به گزارش دیار عالمان، مراد از قدر تقدیر و اندازه گیری است از این رو شب قدر را باید شب اندازه گیری دانست. خداوند متعال در این شب حوادث یک سال را تقدیر میکند و زندگی، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسان ها و اموری از این قبیل را در این شب مقدر میگرداند.
درباره دلیل نامگذاری شب قدر چند وجه ذکر شده است. از آنجا که تمامی مقدرات بندگان در طول سال آینده در ان شب مشخص و تعیین میشود آن را شب قدر می نامند. شاهد این تفسیر آیه سوم و چهارم دخان است که میفرماید انزلناه فی لیله مبارکه انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم. در آن شب هر امری با حکمت تعیین و ممتاز میشود. برای پی بردن به عظمت شب قدر باید به امتیازها و ویژگی های این شب بنگریم تا درک درستی از عظمت آن بیابیم.
برخی از ویژگی های شب قدر عبارت است از: الف- شب قدر قلب ماه رمضان از امام صادق نقل شده است که فرمود: همانا تعداد ماه ها نزد خداوند در کتاب خدا و در آن روزی که آسمانها و زمین را خلق کرد دوازده ماه است و اول ماه ها ماه خداست که ماه رمضان و قلب ماه رمضان شب قدر است و بر اساس صریح قرآن کریم شب قدر از هزار ماه بهتر است.
لیله القدر خیر من الف شهر و روال کار و زندگی ما به گونه ای است که غالبا اول سال خود را آغاز سال شمسی و عید نوروز می دانیم یا افراد دیگر با هر مرام و مسلکی در کشور های مختلف تاریخی را به عنوان آغاز تحول و نقطه شروع برای خود بر میگزینند. از امتیازها و ویژگی های شب قدر این است که آغازی برای اتفاقات و حوادث یک سال آینده و حتی در صورت لیاقت و درک عظمت این شب آغازی برای یک عمر خواهد بود. حضرت امام صادق فرمود: رأس السنه لیله القدر… . سر سال شب قدر است که در آن شب هرچه در طول سال بعد اتفاق می افتد نوشته میشود.
بی تردید منظور از سال در این روایت سالهای عربی مثل سال شمسی، میلادی یا قمری نیست که معیار روابط عرفی هستند بلکه منظور از سال مقدرات مادی و معنوی یک ساله افراد است که در آن شب مقدر میشود. یکی از ویژگی های شب قدر بخشش گناهان و عفو عامیان و مجرمان است. از این رو باید کوشید تا این فیض عظمای الهی شامل حال انسان شود.
پیامبر اکرم فرمود: کسی که شب قدر را درک کند پس بخشیده شود و از رحمت بی پایان الهی برخوردار نشود. خدا او را از رحمت خویش دور میسازد. ایشان در جایی دیگر فرمود: هرکس که از فیض شب قدر محروم شود از تمام خیرات محروم و بی نصیب شده است و محروم نمی ماند از برکات و خیرات شب قدر مگر کسی که با اعمال خویش خود را محروم کرده باشد از این رو باید بسیار کوشید تا غفران الهی در این شب بخشش گناهان شامل حال انسان شود اما با همه اینها شب قدر کدام شب است.
در قرآن کریم آیه ای دیده نمیشود که به صراحت بیان کند شب قدر چه شبی است ولی از جمع بندی چند آیه میتوان دریافت که شب قدر یکی از شبهای ماه مبارک رمضان است. از یک سو قرآن کریم میفرماید: انا انزلناه فى لیله مبارکه و از سوی دیگر میفرماید شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن. بر اساس آیه اول کل قرآن در یک شب مبارک نازل شده و آیه دوم گویای این نکته است که تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است.
خداوند در سوره قدر میفرماید ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. از مجموع این آیات استفاده میشود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان نازل شده که همان شب قدر است پس شب قدر در ماه رمضان است. در قرآن کریم چیزی بر این دلالت ندارد که کدام یک از شبهای ماه رمضان شب قدر است پس تنها از راه روایات میتوان آن شب را معین کرد.
در برخی از روایات نقل از ائمه اطهار شب قدر مردد بین نوزدهم ، بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخی دیگر از متعین در شب بیست و سوم است بنابراین از دیدگاه روایات ائمه اهل بیت شب قدر از شب های ماه رمضان و یکی سه شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم است.
روایات منقول از طریق اهل سنت به طور عجیبی با هم اختلاف دارند و قابل جمع نیستند. مشهور بین اهل سنت این است که شب بیست و هفتم ماه رمضان شب قدر است و در آن شب قرآن نازل شده است ولی درباره اینکه چرا این شب مخفی مانده و به صراحت از آن اسم برده نشده چند دلیل بیان شده است. برخی با این باورند که بنابر روایات خداوند اجابت را در میان دعاها پنهان کرده است تا مومنان به همه دعاها روی آورند همان گونه که وقت مرگ را پنهان کرده است تا مردم در همه حال پذیرای آن باشند. وقت قیامت و ظهور امام زمان را نیز مخفی کرده است تا اهل معصیت آن را دستاویزی برای اهداف شوم خود قرار ندهند و در مقابل مومنان در همه حال مراقبت بیشتری از خود نشان دهند.
بر همین مبنا شب قدر مخفی است و زمان دقیق آن مشخص نیست. امام علی دلیل مخفی بودن شب قدر را در این میداند که مومنان شب های بیشتری را قدر بدانند و آرزوی درک فضیلت آن به کارهای نیک و عبادت بیشتری بپردازند و از زشتی ها دوری گزینند و در پرستش خداوند بیشتر بکوشند. برخی دیگر بر این باورند.
که حکمت پنهان ماندن شب قدر این است که اگر شب خاصی معین میشد برخی افراد بر اثر توفیق شب زنده داری و احیای آن به عجب و غرور دچار میشود ملکات فاضله در مومنان را سخت تر شود و در نتیجه در این شب ها از برکات و فیوضات بیشتری بهره مند شوند. اگر این شب معلوم بود حرمت و عظمت در خور شأن خود را نداشت زیرا همواره مردم برای امور پنهان احترام بیشتری قائل هستند شاید بتوان وجه سومی را هم افزون و آن اینکه این سه شب در روایات نوزدهم،بیست و یکم و بیست و سوم بصورت پیوسته و در مجموع شب قدر هستند بدین معنا که در شب نوزدهم انسان حاجت هایش را به درگاه الهی عرضه و در خواست هایش را طلب میکند.
در شب بیست و یکم با این درخواست و تایید های اولیه موافقت میشود و با امضای ولی امر و انسان کامل که همگان به یمن وجود او روزی میخورند و آسمان و زمین به برکت او بر پاست سرانجام تایید نهایی میشود. شاید روال اداری مرسوم برای گرفتن وام و دیگر کارها تمثیل خوبی برای این بحث باشد موید این نظریه هم روایاتی از قبیل حدیث امام صادق است که میفرماید برآورد اعمال شب نوزدهم انجام میگیرد و تصویب آن در شب بیست و یکم و تنفیذ آن در شب بیست و سوم. والله العالم
منابع: امالی شیخ مفید ص ۲۰۶ میزان الحکمه ج ۴ ص ۲۰۰۷ قاموس قرآن ج ۵ ص ۲۴۶ و ۲۴۷ کافی ج ۴ ص ۶۵ تهذیب الاحکام ج۹۴ ص ۳۳۲ بحار الانوار ج ۹۴ ص ۸ کنز العمال وسائل الشیعه
سید عطاء عبدالمنافی
