پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان گفت: یکی از کهن‌ترین اسناد مربوط به نجوم و ستاره شناسی در میان سنگ نگاره‌های گلپایگان وجود دارد.
به گزارش پایگاه تحلیلی خبری شهرستان گلپایگان به نقل از خبرگزاری فارس،محسن جمالی اظهار داشت: سنگ نگاره‌ها یا هنرهای صخره‌ای هر گونه خط و نقش به جای مانده از دستان بشر بر بستر سنگ‌ها و صخره‌ها هستند و سنگ نگاره‌ها یکی از کهن‌ترین آثار تاریخی به جای مانده از انسان‌ها به شمار می‌روند و به تعبیری می‌توان آنها را مادر هنر، خط و فرهنگ‌ها دانست.
وی ادامه داد: با مطالعه بر روی سنگ نگاره‌ها می‌توان به سیر تکاملی خط پی برد و به بسیاری از حلقه‌های مفقوده در تکامل هنری بشر در گذشته‌های دور تا به امروز دست یافت.
پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان افزود: انسان‌های کهن بسیاری از عقاید، آداب و رسوم و باورها و شیوه‌های زندگی خویش را، چه با هدف ماندگاری و چه با هدف رساندن پیامشان به دیگران بر پیکره سنگ‌ها نقش می‌کردند.
جمالی با بیان اینکه در شهرستان گلپایگان بزرگ‌ترین و کامل‌ترین مجموعه سنگ نگاره‌ها و نقوش صخره‌ای ایران از دوره‌های کهن زندگی انسان‌ها وجود دارد، تصریح کرد: طی شش سال پژوهش بر روی سنگ نگاره شهرستان گلپایگان موفق به کشف 30 منطقه دارای سنگ نگاره و نمونه‌های منحصر به فردی از خطوط باستانی شده‌ایم و در این مدت پژوهش‌های ارزنده‌ای بر روی این سنگ نگاره‌ها انجام پذیرفته است.
وی با اشاره به موضوع برخی از این نگاره‌ها افزود: در میان سنگ نگاره‌های گلپایگان کلکسیونی از نقوش حیوانات مختلفی همچون بزکوهی، قوچ کوهی، آهو، انسان، اسب، گرگ، شیر، شتر یک کوهان و دوکوهان، پلنگ، گراز، گوزن مرال، شوکا و زرد ایرانی، مار، لاک پشت، و بسیاری دیگر از حیوانات وجود دارد.
پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان خاطرنشان کرد: بیش از 75 درصد از نقوش سنگ نگاره‌های گلپایگان را بزکوهی به خود اختصاص داده است و این امر بدین خاطر است که بزکوهی در ایران باستان نمادی از آب، فراوانی نعمت و زایندگی بوده است.
جمالی با بیان اینکه رد پای صور فلکی در سنگ نگاره‌های گلپایگان کشف شده، تصریح کرد: صورت فلکی یا پیکر آسمانی مجموعهای از ستاره‌ها است که از دیدگاه زمینی به شکل خاصی تشبیه و نامگذاری شده‌است و در حال حاضر نزدیک به 88 پیکره آسمانی شناخته شده است.
وی افزود: نقش پیکره‌های آسمانی در ارتباط نزدیک با اعتقاد پیشینیان در ارتباط با خوش یمن بودن و فال نیک است، ارتباط دیگر پیکرهای آسمانی را می‌توان به تقویم و گاه شماری نسبت داد، همچنین آنها ممکن است مانند ستاره قطبی نشانگر جهت ها باشند. کهن ترین سند مکتوب تصویر پیکره های آسمانی (به جز نگاره های یافت شده در منطقه گلپایگان) در رساله صور الکواکب نوشته عبدالرحمان صوفی مربوط به دوران آل بویه در قرن سوم و چهارم هجری قمری بوده است.
پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان ادامه داد: منطقه البروج نواری از آسمان است که حرکت فرضی خورشید و سایر اجرام آسمانی به دور زمین که با چشم غیر مسلح دیده می‌شوند در آن اتفاق می‌افتد.
جمالی با بیان اینکه پیشینیان منطقه البروج را از اعتدال فروردین در شرق به 12 قسمت مساوی (که به هر یک برج می‌گویند) تقسیم و برای هر یک نام پیکره آسمانی را برگزیده‌اند، گفت: خورشید در حرکت سالانه خود از این بروج عبور می‌کند که بر این اساس در ماه یکم تابستان (تیر) از پیکره خرچنگ عبور می‌کند؛ اما نقطه اعتدال بهاری در حال حاضر به علت حرکت تقدیمی اعتدالین حدود30 درجه به سمت غرب متمایل شده و بر این اساس در 30 تیر از مقابل پیکره خرچنگ می گذرد.
وی متذکر شد: در مورد پیشینه پیکره‌های آسمانی و اعتقادات و باورها اغلب تاثیرات و افسانه های رایج در یونان وجود دارد و حتی برخی از آنها به عنوان افسانه در میان مسلمانان نیز رایج شده است، به طور مثال در مورد این پیکره گفته‌اند که بین هرکول و هرا (الهه یونانی) نبرد سختی در گرفت و در این میان خرچنگ غول پیکری هرا را یاری می‌داد، سرانجام هرا با کمک خرچنگ موفق به شکست هرکول شد، پس از آن خرچنگ به پاس کمک‌هایش به الهه هرا از سوی او به شکل یک پیکره در آسمان جای گرفت.
پژوهشگر سنگ نگاره‌های گلپایگان تصریح کرد: در مطالعه سنگ نگاره‌ها گاهی به فنجان نماهایی (گودی‌های ایجاد شده بر روی صخره‌ها با قطر 0.5 تا 28 سانتی‌متر) بر می‌خوریم که بدون شک بومی با نمایش آسمان شب همراه با پیکره‌های آن بوده، اما در اثر فرسایش، بسیاری از نشانه‌های آن از بین رفته و تطبیق کاملی با پیکره‌های موجود نمی‌توان با آنها داد، البته شباهت‌های ظاهری نیز با برخی پیکره‌های آسمانی قابل فهم است؛ از جمله بومی که فنجان نماهایش شبیه به خوشه باز عقرب است.
جمالی اضافه کرد: ترسیم پیکره‌های آسمانی علاوه بر تعیین فصل و تقویم و جهت نمایی، ممکن است برای مفاصد آئینی نیز بکار گرفته می‌شده است، به طوری که فصلی برای آنها از نظر آئینی مقدس شمرده می‌شده و با کشیدن نماد آن فصل در ظاهر پیکره آسمانی به خواسته خود می‌رسیده‌اند و یا اینکه علم نجوم تا حد زیادی نزد آن قوم پیشرفت کرده بوده و از این بوم‌های سنگی همچون تخته سیاه برای آموزش علم ستاره شناسی و نجوم استفاده می‌کرده‌اند و یا برای ماندگاری علم و یافته‌هایشان در طول قرن‌ها، آنرا بر روی سنگ نقش می‌کرده‌اند.
وی با اشاره به این موضوع که در سال‌های اخیر موفق به کشف 10 نمونه سنگ نگاره با موضوع صور فلکی شده‌ایم در پایان اذعان داشت: یکی از غنی‌ترین مناطق سنگ نگاره‌های ایران از نظر تنوع نقوش در شهرستان گلپایگان سال‌هاست که همنشین باد و باران و آفتاب است و توجه ویژه مسئولان این امر را می‌طلبد.
منبع: خبرگزاری فارس
