عليرضا رضاخواه
در حالي که با افزايش اما و اگرهاي کنگره در رابطه با اقدام نظامي اوباما در سوريه، رسانه هاي خبري جهان از “احتمال شکسته شدن کمر اوباما” و “تحقير تاريخي وي توسط کنگره” سخن مي گفتند پيشنهاد مسکو براي کنترل بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه و توافق ضمني دمشق ابرهاي سياه جنگ را از آسمان دمشق دور مي کند. همزمان باراک اوباما، رئيس جمهوري ايالات متحده، روز دوشنبه ۱۸ شهريور گفت، طرح روسيه براي نظارت بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه، «بالقوه مثبت» است و افزود که آن را جدي مي گيرد. اوباما مي گويد از جان کري، وزير خارجه آن کشور، خواسته است تا در اين مورد با مسکو همکاري کند تا معلوم شود آيا مي توان طرح روسيه را براي نظارت بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه عملي کرد يا نه. او در ضمن مي گويد اين ادامه گفت وگوهايي ا ست که او براي مدتي با ولاديمير پوتين، رئيس جمهوري روسيه، داشته است.
اوباما تاکيد کرده است اگر بتوان در اين مورد به راه حلي رسيد، «با همه وجود» آن را مي پذيرد. در طرح مسکو، از حکومت سوريه خواسته شده است تا تمام سلاح هاي شيميايي خود را تحت نظارت بين المللي قرار دهد. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، روز دوشنبه پس از ديدار با همتاي سوري خود، وليد معلم، گفت که روسيه طرفدار استقرار سلاح هاي شيميايي سوريه تحت کنترل جامعه بين المللي است، با اين شرط که اين اقدام از دخالت نظامي در اين کشور جلوگيري کند. وليد معلم نيز اعلام کرده است که دولت سوريه از طرح مسکو حمايت مي کند. در همين روز جان کري، وزير خارجه آمريکا، نيز گفته بود که دمشق اگر مي خواهد جلوي حمله آمريکا را بگيرد بايد تا هفته آينده تمام سلاح هاي خود را در اختيار جامعه جهاني قرار دهد.
با اين حال آقاي اوباما گفت که او شک دارد حکومت سوريه اين کار را انجام دهد. سايت خبري دويچه وله در اين رابطه نوشت: وليد معلم نگفت که کشورش پيشنهاد رهبري روسيه را پذيرفته است. وي ضمن تقدير از تلاش رهبري مسکو گفت که پيشنهاد روسيه تلاشي است براي جلوگيري از حمله نظامي به کشورش. ماريا هارف، سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا گفت که ايالات متحده با “ترديدي عميق” به اين پيشنهاد مي نگرد، زيرا مي تواند در آن عملا يک “تاکتيک به تعويق انداختن” نهفته باشد. به گزارش خبرگزاري فرانسه، خانم هارف افزود، “اين اتفاقي نيست” که پيشنهاد روسيه و استقبال سوريه از آن درست در زماني رخ مي دهد که “آمريکا تهديد به عمل نظامي کرده است”. وي تأکيد کرد که اين امر نبايد از فشار بر رژيم اسد بکاهد و بر تصميم کنگره آمريکا در مورد تقاضاي رئيس جمهور آمريکا تأثير بگذارد. اپوزيسيون سوريه ترديد دارد که رژيم بشار اسد اجازه کنترل بر زرادخانه سلاح هاي شيميايي را به نهادهاي بين المللي واگذار کند. به گزارش خبرگزاري آلمان، يک سخنگوي “ارتش آزاد سوريه” در اين رابطه گفت: «ما معتقديم که رژيم سوريه فقط تلاش مي کند زمان بخرد.»
در همين حال بي بي سي نوشت گفته مي شود که اعضاي کنگره به خاطر آنکه مردم مخالف اين جنگ هستند، قصد دارند به آن راي منفي بدهند. هنوز در کنگره بيشتر نمايندگان مي گويند قصد ندارند اجازه جنگ را صادر کنند. روزنامه ديلي ميل انگليس نيز تاکيد کرده است: رئيس جمهور آمريکا با شکست تحقير کننده اي از سوي کنگره براي حمله به سوريه مواجه شده است. جيم مک گاورن نماينده کنگره پيشنهاد داده است که اوباما درخواست خود را پيش از شکست پس بگيرد، چراکه حمايت کافي در بين اعضاي کنگره از اين حمله وجود ندارد.به نوشته واشنگتن پست، تنها 25 نفر از 100 نفر اعضاي سنا و کمتر از 25 نفر از 435 عضو کنگره حاضر به حمايت از درخواست اوباما هستند.
درحالي که بسياري از تحليلگران سياسي بر بي تجربگي و سردرگمي دستگاه ديپلماسي آمريکا در حوزه سياست خارجي تاکيد مي کنند، هيچ کس شک ندارد که کاخ کرملين دست بالاي بازي گرداني در صحنه بين الملل را از آن خود کرده است. ابتکار عمل اخير روس ها نه تنها احتمال راي نياوردن لايحه جنگي اوباما را در کنگره افزايش مي دهد بلکه منوي گزينه هاي موجود در سوريه را نيز دستخوش تغيير کرده است. واقعيت اين است که هرچند اوباما مدعي است که حمله احتمالي اش به سوريه به خاطر تنبيه دمشق و از بين بردن توانايي شيميايي اين کشور است، اما به هيچ وجه نمي توان انبارهاي سلاح هاي شيميايي يک کشور را هدف قرار داد، چرا که فاجعه اي بزرگ رخ خواهد داد. لذا ابتکار سوريه منطقي ترين گزينه براي تحقق ادعاهاي آمريکا است.
از سوي ديگر کنترل بين المللي بر سلاح هاي شيميايي سوريه نيازمند ورود نيروهاي بين المللي به خاک سوريه و قرار گرفتن در معرض تهديد نيروهاي القاعده است. امري که مورد استقبال هيچ کشوري حتي آمريکا نمي باشد. جبهه النصره که احياي القاعده در سوريه را از اهداف اصلي خود قرار داده تا کنون بارها شهروندان اروپايي و آمريکايي را مورد حمله قرار داده است. در همين حال اين پيشنهاد اعتباري بين المللي براي مسکو به دنبال خواهد داشت و نشان مي دهد حضور در شوراي امنيت سازمان ملل تنها براي راه اندازي جنگ نيست. تجربه و نفوذ بين المللي مي تواند راهکارهاي مناسب تري در حوزه بين الملل ارائه کند. با اين حال بايستي منتظر ماند و ديد که آيا ابتکار روس ها مي تواند منوي شام را عوض کند.
