مجری پرسابقه کشورمان گفت: مهمانان حاضر در جلسه مناظره تابع مجری هستند و مجری باید آنجایی که مهمانان در حال عبور از خط قرمزها هستند قاطعانه برخورد کند.این اواخر آنقدر همراه محمود احمدی‌نژاد، مقابل دوربین تلویزیون قرار گرفت که خیلی‌ها او را با مصاحبه‌هایش با رئیس‌جمهور سابق می‌شناسند و شروع دوره جدید مناظره‌ها و برنامه‌های «پایش» نیز هنوز نتوانسته تصویر وی را در حال گفتوگوی تلویزیونی با احمدی‌نژاد در اذهان کمرنگ کند.
مرتضی حیدری، مجری نام‌آشنا و مسلط تلویزیون که گاهی در گفت‌وگوهای تلویزیونی با مقامات، تنها به طرح سؤالات با بیانی شیوا می‌پردازد و در زمان پاسخگویی آنها تنها با لبخند و تکان دادن سر، همراهی‌شان می‌کند، آنقدر مسلط است که در یک مناظره تلویزیونی، زمانی که هشت نامزد به انتقاد از شکل و اجرای برنامه می‌پردازند، بتواند برنامه را تا آخر مدیریت کند.
حیدری را سال‌هاست که مردم با برنامه‌های مختلف تلویزیونی، از خبر و «گفتوگوی ویژه خبری» تا مصاحبه و «پایش» می‌شناسند اما به‌تازگی و بعد از مناظره‌هایی که در انتخابات ریاست‌جمهوری میان نامزدهای انتخاباتی برگزار شد، وی همراه جمعی از همکارانش، زیر نظر مدیر شبکه یک سیما اقدام به برگزاری مناظره‌های هفتگی با موضوعات مختلف کرده‌اند که تاکنون چند قسمت از آن پخش شده است. مناظره‌هایی که در همین چند قسمت نشان داده‌اند آنقدر جذاب و چالشی هستند که بتوانند مردم را عصر روز جمعه پای تلویزیون بنشانند و تا یکی دو روز هم رسانه‌ها را مشغول بازتاب‌های خود کنند.
با حیدری، مجری و طراح این مناظره‌ها به گفت‌و‌گو نشستیم تا از پشت صحنه و ناگفته‌های این برنامه پرمخاطب تلویزیونی بیشتر مطلع شویم. وی در این گفت‌و‌گو از سختی‌های هماهنگی و اجرای چنین برنامه‌هایی سخن گفته است.
حیدری همچنین معتقد است که شاید میشد مناظره‌های سال ۸۸ را بهتر اداره کرد. مناظره‌هایی که خاطراتش هنوز از ذهن‌ها پاک نشده است:
* دوره جدید مناظره‌ها که چند برنامه از آن پخش شده است با شکل و شمایلی مانند مناظره‌های انتخاباتی (از نظر تعداد) شروع می‌شود و در چند دقیقه آخر، دو نفر به مناظره با یکدیگر می‌پردازند. آیا بهتر نبود مناظره از همان ابتدا به شکل دو نفره برگزار میشد؟
مناظره اصولاً دو نفره برگزار می‌شود و ما هم در گذشته تجربه این کار را بسیار زیاد داشته‌ایم. هنوز هم هر از گاهی برنامه‌های مناظره دو نفره در تلویزیون یا رادیو اجرا می‌شود اما فرصت انتخابات ریاست‌جمهوری و مناظره‌های تلویزیونی هشت نفره تمرینی شد و فضایی به وجود آورد که نشان داد می‌توان مناظره را با افراد بیشتری هم اجرا کرد.
ما در کشورمان موضوعات فراوانی داریم که می‌توان درباره آنها مناظره برگزار کرد و باید سعی کنیم نمایندگان دیدگاه‌های مختلف حول موضوع مورد مناظره را به برنامه دعوت کنیم. در همین مناظره‌ای که اخیراً درباره احزاب برگزار شد، ما شش نفر را دعوت کردیم ولی باز هم فکر می‌کنم نماینده برخی جریانات سیاسی در جامعه در آن برنامه حضور نداشتند. ما در این مناظرات تلاش می‌کنیم تمام کسانی را که درباره آن موضوع خاص، ذینفع و ذینقش و ذیمدخل هستند را به برنامه دعوت کنیم تا آحاد جامعه احساس کنند که نماینده‌ای از آنها در برنامه حضور داشته است. البته می‌توان مناظره را دو نفره هم برگزار کرد و در یک موضوع خاص نماینده دو طیف مختلف را دعوت کرد تا روبه‌روی هم به بحث بنشینند.
در حال حاضر در بخش پایانی با برگزاری مناظره دو نفره سعی کرده‌ایم خلأ موجود را برطرف کنیم، یعنی تلاش می‌کنیم با دعوت از تعداد بیشتری از افراد فعال در موضوع، برنامه مناظره را شروع کنیم و در نهایت آن را به یک مناظره دو نفره برسانیم که ترجیحاً دو سر طیف یا مؤثرترین افراد در آن موضوع بتوانند با یکدیگر مناظره دوطرفه داشته باشند. به هر حال این هم یک الگو است و هیچ چیز در تلویزیون وحی منزل نیست و همیشه می‌توان طرح جدید ارائه کرد و ابتکارات جدید داشت. هنوز زود است که قضاوت کنیم آیا بازخوردها در آینده خوب و مثبت است یا نه ولی تا همین جا به نظر می‌رسد که مورد اقبال واقع شده است.
* آیا از چنین روش مناظره در کشورهای دیگر نیز استفاده می‌شود؟
اگر به طور مشخص بخواهم اشاره کنم معمولاً تا آخرین مراحل انتخاب نماینده احزاب در انتخابات مختلف در کشورهای خارجی این کار انجام می‌شود؛ مثلاً انتخابات درون‌حزبی حزب دموکرات یا جمهوری‌خواه در امریکا. معمولاً آنها وقتی به انتهای رقابت‌های درون‌حزبی می‌رسند، مناظره‌ای میان نامزدهای حاضر برگزار کرده و اعضای مرکزی حزب در آن جلسه اعلام میکنند که چه کسی بهتر ظاهر شد و در نهایت او را انتخاب میکنند؛ بنابراین مناظره به این صورت در موضوعات مختلف بوده ولی با این کیفیت و با این * شکل و شمایلی که ما در حال برگزاری آن هستیم من ندیده‌ام.
از آنجا که رقابت بین دو جبهه سیاسی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان است، خواه‌ناخواه سرانجام مناظره‌های سیاسی به بحث میان نمایندگان این دو جبهه سیاسی کشیده می‌شود؛ بنابراین به نظر می‌رسد که مردم از ابتدای پخش مناظره میان چند نفر منتظر انتهای برنامه هستند تا مناظره بین دو نفر تقسیم شود و بحث‌ها دو نفره و دقیق‌تر دنبال شود؛ چقدر این موضوع را قبول دارید؟
اینکه ما می‌گوییم اصولگرایان و اصلاح‌طلبان، اینها هیچ‌کدام حزب نیستند بلکه دو جبهه سیاسی هستند که صف‌بندی دقیقی ندارند، چه‌بسا ما در انتخابات اخیر هم دیدیم که در مواردی اختلاف بین دو شخص منتسب به اصولگرایان گاه بیش از اختلاف تک‌تک آنها با یک شخص اصلاح‌طلب بود؛ لذا این صف‌بندی‌ها و طیف‌بندی‌ها خیلی مشخص و شفاف نیست. به‌فرض اگر شما یک نفر از اصولگرایان را دعوت کنید و یک نفر از اصلاح‌طلبان را حتماً مورد اعتراض هر دو جبهه واقع خواهید شد چون هر کدام می‌گویند که این افراد اصلاً نماینده ما نیستند و اگر هم باشند ما افراد قوی‌تری هم برای حضور در مناظره داریم. بنابراین مناظره دو نفره در جای خودش بسیار خوب است و الان هم باب آن بسته نیست و می‌تواند در قالب برنامه‌های دیگری اجرا شود. ما فکر می‌کنیم این مدلی که برگرفته از انتخابات ریاست‌جمهوری بود مدل مناسبی است و در حال پیشبرد آن هستیم و تا اینجا هم اتفاق عجیب و غریب و منفی‌ای که ما را به تجدید نظر وادارد و باعث شود دوباره شیوه کارمان را کاملاً تغییر دهیم، نیفتاده است. فکر می‌کنم که ان‌شاءالله اگر ۲۰ تا ۳۰ برنامه را اجرا کنیم، معایب و محاسن کار مشخص می‌شود و آن وقت بهتر می‌توانیم قضاوت کنیم که آیا اساساً برویم به سمت همان مناظره‌های دوطرفه یا همین مدل را ادامه دهیم.
* در مناظره‌های انتخاباتی، چهره‌های ثابتی در برنامه شرکت می‌کردند. در برنامه‌های جدید که موضوع‌محور هستند، شرکت‌کنندگان را چگونه انتخاب می‌کنید؟
نکته‌ای که گفتید خیلی مهم است و کار ما را هم بسیار دشوار می‌کند که بتوانیم آن را به‌درستی انجام دهیم. در بعضی از موضوعات طرفین ماجرا نسبتاً مشخص‌تر و محدودتر هستند؛ مثلاً وقتی می‌خواهیم درباره خودرو بحث کنیم متولیان خودرو تقریباً معلوم‌اند و منتقدان آن و بحث‌ها هم معلوم است ولی در بعضی از موضوعات مانند بحث احزاب که در یکی از برنامه‌های اخیر شاهد بودیم طبیعی است که حداقل ۵۰ ـ ۴۰ نفر می‌توانستند شرکت کنند اما این مطابق منطق نیست و می‌دانیم که در چنین حالتی چیزی از آن در نمی‌آید؛ بنابراین محدودیت زمان و تعداد مهمانان و موضوع بحث، همه این موارد ایجاب می‌کند که ما به یک مدل میانه‌ای برسیم. سعی می‌کنیم حتی‌المقدور وقتی موضوعی را انتخاب می‌کنیم افرادی را دعوت کنیم که اولاً بیشترین قرابت را با موضوع داشته باشند و ثانیاً بیشترین بخش از جامعه را به لحاظ تفکر در آن برنامه نمایندگی کنند؛ یعنی به‌فرض ما شش نفری را به برنامه دعوت کنیم که ۴۰ میلیون نفر را نمایندگی کنند، به جای آنکه شش نفری را دعوت کنیم که نماینده ۵ میلیون ایرانی باشند. این انتخاب هم بر اساس تجربیات شخصی همکاران ماست، همچنین ما اتاق فکری داریم که افراد بسیار برجسته در حوزه رسانه و صاحبنظران در حوزه‌های مختلف حسب موضوع در آن کار میکنند؛ لذا با بررسی و جمع‌بندی سعی می‌کنیم انتخابمان بیشترین نمایندگی جامعه مخاطب را در برنامه داشته باشد.
* در برنامه اخیر که به بحث احزاب مربوط بود به نظر می‌رسید خواسته یا ناخواسته، مناظره‌ای میان جریان اصولگرا و غیراصولگرا به وجود آمد. آیا در این رویارویی، افرادی که از دو جناح مقابل انتخاب کرده بودید به نظرتان تناسب داشتند؟
بله، البته در فهرست مهمانان پیشنهادی ما افراد زیادی وجود داشتند و با بسیاری از آنها هم تماس گرفته شد که برخی به دلایلی مایل به حضور نبودند و برخی هم در سفر بودند؛ یعنی میخواهم بگویم این‌طور نبوده که ما شش نفر را معلوم کنیم و فقط با همان شش نفر تماس بگیریم و آنها هم در برنامه حاضر شوند. بحث دیگر هم این بود که در ترکیب چنین مناظراتی باید توازن را رعایت کنیم. به عنوان مثال گاهی شما با مهمانان پیشنهادی تماس می‌گیرید و از یک طیف، هشت نفر اعلام آمادگی میکنند ولی از طیف مقابل فقط دو نفر اعلام آمادگی میکنند که این توازن را بر هم می‌زند؛ بنابراین شما باید بر اساس آن دو نفر، دو نفر از طیف مقابل را هم دعوت کنید. بر این اساس گزینش مهمانان کار فوق‌العاده سختی است چون باید تلاش کنید این افراد نماینده بخش گسترده‌ای از جامعه مخاطبان باشند و در عین حال توازن هم رعایت شود. علاوه بر این باید به ظرافت و محدودیت‌های کار هم توجه کنید.
* در برنامه اخیر که صحبت از احزاب بود بخش قابل توجهی از اظهارات شرکت‌کنندگان به مواضع رؤسای جمهور قبلی و فعلی درباره احزاب مربوط بود و به نوعی از موضوع دور شده بودند. آیا ضرورتی به کنترل مباحث نمی‌بینید؟
ما تا آنجا که بحث‌ها به درگیری‌ها و مجادله‌های بی‌حاصل کشیده نشود و به دور باطل نیفتد، دخالت نمی‌کنیم اما اگر فضای بحث به دور باطل و مجادله‌های بی‌حاصل بکشد مداخله می‌کنیم یا اگر به افرادی که در مناظره حضور ندارند بی‌حرمتی شود یا فضای مناظره به درگیری‌های بی‌خاصیت مهمانان با هم برسد، می‌توانیم مداخله کنیم. وقتی مهمانان در حال بازگو کردن دیدگاه‌های خود هستند ما مداخله نمی‌کنیم. افرادی که سابقه کار حزبی دارند و در این عرصه کهنه‌کار هستند، خواه‌ناخواه سعی میکنند از فرصت موجود استفاده کنند. عالم سیاست مثل عالم تجارت است و سیاستمداران هم به دنبال اغتنام فرصت هستند. بالاخره آن وسط یک چیزی می‌گویند که ممکن است راست هم نباشد؛ کمااینکه یکی از افراد در همان مناظره حرفی درباره یکی از احزاب گفت که بعداً افراد آن حزب بیانیه دادند اصلاً چنین چیزی نبوده و واقعیت ندارد؛ بنابراین نمی‌شود خیلی به این افراد خرده گرفت زیرا می‌خواهند از فرصتی که در اختیارشان قرار گرفته بهترین استفاده را ببرند. حالا در این میان یک عده به مبانی اخلاقی بیشتر قائل هستند و سعی میکنند مرزهای اخلاقی را رعایت کنند و عده‌ای هم در مناظره صرفاً به دنبال برد خود به هر ترتیب هستند. نه اینکه ما بخواهیم این افراد به صورت ایجابی با این ادبیات صحبت کنند اما به هر حال این اجتناب‌ناپذیر است ولی ما هم معیارهایی داریم که در اتاق فکر مناظره تصویب شده و سازمان صداوسیما هم بسیار روی آن موارد مصر است که باید رعایت شود.
* در مناظره‌ای که با موضوع احزاب برگزار شد، هنگام انتخاب دو مهمان برای ادامه مناظره دو نفره، شما اعلام کردید که نتایج نظرسنجی مردم برای انتخاب دو نفر مشخص نشده است؛ مگر نتیجه نظرسنجی‌ها در یک سیستم رایانه‌ای و آماری به طور لحظه‌ای محاسبه نمی‌شود؟ به هر حال این برای بخشی از مردمی که با میل فراوان مناظره را دنبال می‌کردند جای سؤال بود. اگر ممکن است برای رفع شائبه توضیحاتی در این زمینه بیان کنید؟
من در آن لحظه از همکاران خواستم که نتایج نظرسنجی را به نمایش بگذارند که گفتند هنوز نتایج نظرسنجی در حال بالا و پایین شدن است و به هر حال وقتی من تقاضای نمایش نتایج نظرسنجی‌ها را داشتم گفتند که آماده نیست. حالا این آماده نیست می‌تواند فنی باشد اما قطعاً بحث این نبود که نظرات مردم شمرده و محاسبه نشده باشد. حقیقتاً مسئله خاصی نبود و این‌طور نبود که نخواهیم آرای مردم را اعلام کنیم. برای ما اصلاً مهم نبود که از میان آن شش نفر کدام دو نفر باقی بمانند. ما وقتی مهمانی را دعوت می‌کنیم مطمئنیم که این مهمان در چارچوب نظام است. آن مهمانان همان‌طور که خودشان هم اذعان کردند ارزش‌های پذیرفته‌شده جامعه، نظام و حاکمیت را قبول دارند و همه در درون نظام هستند؛ بنابراین باز هم تأکید می‌کنم که برای ما اصلاً مهم نبود از میان آن شش نفر کدام دو نفر باقی بمانند. همان‌طور که اصلاً برای ما مهم نبود از بین هشت نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری کدام رئیس‌جمهور می‌شود. آقای ضرغامی، معاونان سازمان و ستاد انتخابات سازمان هم بارها این مطلب را علناً و در جلسات خصوصی اعلام کردند که از نظر ما ابداً مهم نیست کدام یک از این هشت نفر رئیس‌جمهور شوند. ما وظیفه داشتیم شور سیاسی ایجاد کنیم که حماسه سیاسی رقم بخورد. ما چیزی به کسی کم یا زیاد نمی‌کنیم و اصلاً در این زمینه قانوناً، اخلاقاً و شرعاً حق نداریم، تکلیف ما این است که واقعیت را آن‌طور که هست عیناً نشان دهیم. حالا شما حساب کنید در مناظره‌ای که اهمیت پایان آن بسیار کمتر از نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری است، ما چه تعمدی باید داشته باشیم که نخواهیم نظرسنجی مردم را نشان دهیم؟ بنابراین به قدری واضح و روشن است که همه می‌دانند برای ما هیچ فرقی نمی‌کرد کدام یک از مهمانان برنامه مناظره احزاب، رأی بالاتری برای حضور و ادامه مناظره دو نفره بیاورد.
* به نظر شما با توجه به فضای فعلی کشور، تا چه حد ظرفیت برای برگزاری مناظره‌های سیاسی وجود دارد و در برگزاری این مناظره‌ها تا کجا می‌توان جلو رفت؟
الان فضای خیلی خوب و بازی است که اساساً می‌طلبد چنین برنامه‌هایی داشته باشیم و بیشتر از این لحاظ خوب است که هم سطح تحمل‌ها را در جامعه بالا می‌برد و هم باعث ارتقای سطح آگاهی مخاطبان درباره مسائل مختلف می‌شود و همه هدف ما نیز همین است. ما اصلاً دوست نداریم به جای مخاطب تصمیم بگیریم که چه چیزی خوب است و چه چیزی بد؛ بنابراین در این بحث‌ها و مناظره‌ها اصلاً نتیجه‌گیری نمی‌کنیم و فقط فرصت بیان دیدگاه‌های مختلف را به وجود می‌آوریم که این خودش از طرفی باعث تخلیه هیجانات جامعه می‌شود که در بزنگاه‌ها و انتخابات مختلف درگیری‌های بی‌منطق اتفاق نیفتد.
* بعضی‌ها معتقدند با توجه به فضای سیاسی حاکم بر کشور ما، اصولاً برگزاری برنامه‌های چالشی شبیه برنامه «نود» با موضوع سیاسی با مشکل روبه‌رو می‌شود. آیا چنین موضوعی را قبول دارید؟
نه، به هیچ عنوان، اصلاً چنین چیزی نیست. ظرفیت جامعه ما بسیار بالاست و باید تحمل‌ها را بالاتر هم ببریم و برای این کار باید دیدگاه‌های مختلف را بیان کنیم و مخاطبان از میان آنها هر کدام را که می‌پسندند انتخاب کنند. ما در این زمینه با توجه به ظرفیت بالای جامعه اصلاً نگرانی نداریم.
* مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری به‌خصوص در اولین قسمت با انتقادهای زیادی از سوی نامزدها روبه‌رو شد. شاید خیلی از بینندگان هم با نظر شرکت‌کنندگان موافق بودند. شما به عنوان یکی از افرادی که در طراحی این برنامه نقش داشتید، آیا در زمان طراحی، چنین واکنشی را پیش‌بینی می‌کردید؟
در آن مناظره به نظرم یک سوء تفاهم پیش آمد، همه کاری که ما در آن مناظره کردیم بر اساس منطق بود و واقعاً ساعت‌ها کار کارشناسی شده بود و از تجربه همکاران داخل سازمان و استادان ارتباطات دانشگاه‌ها بهره برده و سعی کرده بودیم از هر نظر به مدلی برسیم که بی عیب و نقص باشد اما ذهنیتی برای دوستان پیش آمد که سؤالات به صورت تستی است؛ در حالی که سؤالات کوتاه بود نه تستی. ما با طرح آن سؤالات کوتاه در پی نشان دادن رویکرد نامزدها در مسائل مختلف بودیم و سعی داشتیم به مردم نشان دهیم که نامزدها با توجه به منابع محدود کشور، از میان چند مسئله مهم، کدام را مهمتر می‌دانند و به سمت آن می‌روند.
* زمانی که انتقادهای دکتر عارف بالا گرفت و در بخشی از پرسش‌ها شرکت نکرد آیا این احساس در شما ایجاد نشد که نکند برنامه از کنترل شما خارج شود؟
نه، من اصلاً نگران نبودم؛ با توجه به اینکه هر هشت نفر حاضر، همه در قد و قواره ریاست‌جمهوری بودند و همه معقول برخورد کردند، خوشبختانه هیچ مشکلی پیش نیامد.
* آیا اتفاق خاصی در پشت صحنه افتاد که دکتر عارف بعد از چند سؤال دوباره تصمیم گرفت به پرسش‌ها پاسخ دهد؟
نخیر، ایشان خودشان تصمیم گرفتند که باقی سؤالات را پاسخ دهند.
* مناظره‌های سال ۸۸ با حواشی زیادی همراه شد. به نظرتان اگر شما مجری آن مناظره‌ها بودید آیا می‌توانستید بهتر اجرا کنید و کاری کنید که از حواشی کاسته شود؟
واقعاً الان نمی‌توانم قضاوتی بکنم؛ این را حقیقتاً می‌گویم، ما باید خودمان را در آن شرایط قرار دهیم. منظورم جو جلسه نیست بلکه میزان اختیاری است که مجری برای اداره جلسه دارد که خیلی مهم است. اگر شما اختیار داشته باشید که جلسه را اداره کنید به نظر من بسیار بهتر از آن میشد جلسه را اداره کرد. به هر حال مهمانان حاضر در جلسه مناظره تابع مجری هستند و مجری باید آنجایی که مهمانان در حال عبور از خط قرمزها هستند قاطعانه برخورد کند. حالا چون من نمی‌دانم در آن جلسه مجری برای برخورد و دخالت در بحث اختیار داشته یا نه و خودم هم در آن شرایط نبودم، نمی‌توانم قضاوتی بکنم.
* شما با قریب به اتفاق شخصیت‌های عالیرتبه نظام مصاحبه کرده‌اید؛ از چه زمانی ترس در مقابل شخصیت‌ها در شما ریخت؟
خوشبختانه از همان ابتدا هم ترسی نداشتم؛ من در این برنامه‌ها خیلی راحت هستم.
کدام یک از این مصاحبه‌ها یا مناظره‌ها که در طول سال‌های گذشته اجرای آن را بر عهده داشته‌اید برای شما دلنشین‌تر بوده است؟
همیشه برنامه‌هایی که شکل مناظره داشته برای من دلنشین‌تر بوده است؛ شرایط مناظره اصلاً قابل قیاس با جلسات مصاحبه نیست.
