گلپایگان شهری به بلندای تاریخ

دورنمای کلی:

شهرستان گلپایگان در شمال غرب استان اصفهان واقع شده است.این شهرستان یکی از شهرهای باستانی منطقه مرکزی کشور می باشد.سابقه تاریخی و قدمت آن به قبل از اسلام می رسدو در بعضی از کتب قدیمی و اسناد تاریخی بنای این شهر به دوره مادها نسبت داده شده است .از مفاخر علمی و ادبی و مذهبی این شهرستان میتوان به آیت ا… سید جمال الدین گلپایگانی ، آیت ا… ملا محمد جواد صافی و آقا سید محمد باقر گلپایگانی و …. اشاره نمود این شهرستان با تقدیم ۳۵۶ نفر شهید و مفقود ، ۸۰۰ نفر جانباز و ۵۴ نفر آزاده در صحنه های مختلف انقلاب نقش فعالی داشته اند تعدد اماکن متبرکه از جمله خصوصیات بارز شهرستان می باشد که از آن جمله میتوان به مسجد جامع ، مناره سلجوقی مقبره سید السادات و مسجد جامع سرآور اشاره کرد اقتصاد شهرستان در درجه اول بر کشاورزی و دامپروری مستقر است. شهرستان گلپایگان یکی از مراکز عمده تولید شیر استان و کشور می باشد .

مختصات: 33.45 شمالی، 50.28 شرقی

این شهر بین الیگودرز، نجف‌آباد، خمین و محلات و درفاصله ۳۵۲ کیلومتری تهران و ۲۰۰ کیلو متری شمال غربی اصفهان قرار دارد. سلسله کوه‌های مرکزی و رود قبله، که از کوه‌های جنوبی خوانسار سرچشمه می‌گیرد، از گلپایگان می‌گذرد. شهری است با فرهنگ کهن، پرداخته سمره (هُمای بنت بهمن، چهره آزاد)، از سلسلهکیانیان، که دراصل نامش، وردپاتکان (سرزمین گل ُسرخ) بوده‌است.

 وجه تسمیه گلپایگان

گلپایگان را همای بنت بهمن کیانی ساخت و بنام خود سمره خواند که در اول همای را سمره گفتندی. دخترش آن را تجدید عمارت کرد و گلبادگان یا گربادگان گفت. گلپایگان از ترکیب سه کلمه ( گل – پای – گان ) تشکیل شده‌است. نام اولیه شهر، گردپاذگان بوده‌است. گروهی دیگر نام اصلی آن را گَرپادگان به معنی کوهپایه می‌دانند. «گَر» در زبان پارسی میانه به معنای کوه‌ است. در اواخر ساسانیان و اوائل اسلام «گردپادگان» خوانده می‌شد و تازیکان معرب نموده «جرباذکان» نامیده‌اند. (معجم البلدان یاقوت دیده شود). سپس از روی قاعده دیگری که آن نیز در زبانشناسی ایران معروف است، را و دال تبدیل به لام گشته و کلمه گارد مبدل بگال و سپس مبدل بگول و سپس مبدل به گل شده و بالاخره وردپاتکان و گلپایگان، شده یعنی شهر گلباد، و گلباد از نامهای معروف ایرانی بوده‌است. برخی گفته‌اند در اصل «ورتپاتکان» به معنی شهر یا سرزمین ورتپات بوده که یکی از نام‌های ایران نیز می‌باشد. سپس به مرور زمان وردپاتکان، «وردپاذکان»، «گردپاذکان»، «گلپادگان» و سرانجام «گلپایگان» شده‌است. ورد، به معنی گل سرخ است و در نتیجه تغییراتی که از روی قواعد زبان شناختی در آن روی داده، واژه ورد تبدیل به « گل » شده‌است. پات از مصدر پاییدن، به معنی نگاهبانی کردن است. و «وردپات» گل نگاهدار معنی می‌دهد. پات پس از مدتی «پاذ» و سرانجام تبدیل به «پای» شده‌است. واژه «کان» که سپس «گان» گردیده در آخر نام شهرها و آبادی‌های بسیاری چون اردکان، زنگان، ارزنگان و ارزنکان… آمده‌است.